PARTO 1
Historieto de la Akademio
Internacia de la Sciencoj (AIS) San Marino
(ĝis
ties oficiala fondo 1985.09.13 / 1685pfR)
|
|
TEIL 1
Kleine Geschichte der
Internationalen Akademie der Wissenschaften (AIS)
San Marino
(bis zu deren offizieller
Gründung 1985.09.13 / 1685 nGrR)
|
|
1. Prahistorio
|
|
1. Vorgeschichte
|
|
La Esperanto-Movado evoluigis la Internacian Lingvon
precipe per siaj ILo-studlibroj, per vortaroj, privata korespondado,
movadecaj revuoj, ĝeneralaj kongresoj kaj beletra literaturo. Sciencaj
tekstoj en ILo estas ankoraŭ raraj, se oni ne konsideras la filologiajn kaj
historiajn studojn pri la Internacia Lingvo kaj la Esperanto-Movado mem, kaj,
pli ĝenerale, la literaturon pri planlingvoj: en ĉi tiuj fakoj, kiujn oni
kutimas nomi "interlingvistiko" kaj
"esperantologio", ILo estas jam konsiderebla kiel la plej grava
sciencolingvo.
|
|
Die
Esperanto-Bewegung entwickelte die Internacia Lingvo vor allem durch ihre
ILo-Lehrbücher, durch Wörterbücher, privaten Briefwechsel, zur "Movado"
gehörige Zeitschriften, allgemeine Kongresse und schöngeistiges Schrifttum.
Wissenschaftliche Texte in ILo sind noch rar, abgesehen von philologischen
und historischen Studien über die Internacia Lingvo und die Esperanto-Movado
selbst, und, allgemeiner, vom Schrifttum über Plansprachen: in diesen
Fachgebieten, die man "Interlinguistik" und "Esperantologie" zu nennen
pflegt, kann ILo schon als die wichtigste Wissenschaftssprache angesehen
werden.
|
|
Tamen
jam frue ekestis en la Esperanto-Movado mem unuaj klopodoj, uzi ILon buŝe kaj
skribe en sciencoj, kiuj enhave ne senpere rilatas al ĝi. Bonegan
superrigardon donas Tazio CARLEVARO per ĉapitro 8 kaj Ivo LAPENNA per ĉapitro
20.4 de la kompleksa verko "Esperanto
en Perspektivo" publikigita en 1974. Ni menciu ĉi tie nur la
"Internacian Someran Universitaton",
kiu la unuan fojon okazis 1925 dum la 17-a
Universala Kongreso de Esperanto (UK) en Genève (CH). Pro
instigo de LAPENNA ĝi okazadas ekde 1948 ĉiujare kiel parto de la
UK-programo kaj kontribuadas al la evoluigo de la fakterminaroj en ILo,
kvankam ĝi devis kaj devas (almenaŭ ekster la interlingvistika kaj
eperantologia temaroj) kontentiĝi per popularsciencaj prelegoj.
Ankaŭ
diversajn fakrevuojn en ILo (i.a. pri astronomio, kemio, geologio,
jurscienco) kreis kaj subtenas la Esperanto-movado, el kiu eĉ venis kelkaj
kompletaj, enhave kaj forme elstaraj libroj sciencaj. Sufiĉu ĉi tie mencii la
verkon "Sciencaj Studoj" de 37
aŭtoroj, kiun aperigis 1958 Paul NEERGAARD (enkondukante ĝin per
"Retrospektiva rigardo al 50 jaroj de
apliko de Esperanto en la scienco"), kaj la – 1967 fare de Hermann
BEHRMANN kompilitan – prelegtekstaron "La
Mondpercepto de la Modernaj Natursciencoj", kiu dokumentas la
Dekan Internacian Seminarion de la
Germana EsperantoJunularo en Münster 1966.
|
|
Indessen
entstanden schon früh innerhalb der Esperanto-Movado selbst erste
Anstrengungen, ILo mündlich und schriftlich in Wissenschaften zu benutzen,
die inhaltlich mit ihr nichts zu tun haben. Einen ausgezeichneten Überblick
gibt Tazio CARLEVARO mit Kapitel 8 und Ivo LAPENNA mit Kapitel 20.4 des
umfangreichen Werkes "Esperanto en
Perspektivo", das 1974 veröffentlicht wurde. Wir wollen hier nur die
"Internationale Sommeruniversität"
erwähnen, die erstmals 1925 während des 17.
Universala Kongreso de Esperanto (UK) in Genf (CH) stattfand. Auf
Anregung von LAPENNA findet sie seit 1948 jährlich als Teil des UK-Programms
statt und trägt ständig zur Entwicklung der internationalsprachigen
Fachterminologien bei, obgleich sie sich (zumindest außerhalb der interlinguistischen
und esperantologischen Themenbereiche) mit populärwissenschaftlichen
Vorlesungen begnügen musste und muss.
Auch verschiedene
Fachzeitschriften in ILo (u.a. über Astronomie, Chemie, Geologie,
Rechtswissenschaft) schuf und unterstützt die Esperanto-Movado, aus welcher
sogar einige vollständige, hinsichtlich Inhalt und Form hervorragende
wissenschaftliche Bücher hervorgingen. Es soll hier genügen, das Werk
"Sciencaj Studoj" von 37 Verfassern zu
erwähnen, das 1958 Paul NEERGAARD herausgab (und mit einer
"Rückblickenden Betrachtung auf 50 Jahre
Anwendung von Esperanto in der Wissenschaft" einleitete), sowie die –
1967 von Hermann BEHRMANN
zusammengestellte – Vortragstextsammlung
"Die Weltanschauung der modernen Naturwissenschaften", eine Dokumentation
des Zehnten Internationalen Seminars
der Deutschen Esperanto-Jugend in Münster 1966.
|
|
Eble la unua serioza klopodo transpaŝi la limojn de la
Esperanto-Movado en la direkto al universitata uzado de ILo estis la
"Someraj Universitataj Kursoj" (SUK),
kiuj okazadis ekde 1972 en la universitato de Liège (B). Temas pri
pluraj, diversfakaj, 1–2-semajnaj kursoj en ILo kun finaj ekzamenoj.
Kvankam, kompreneble, kaj la
sciencistoj, kiuj prelegis en SUK, kaj
la gvidantoj de la memstara (belga) asocio, kiu organizis ĉi tiun kursaron,
plejgrandparte agadis (kaj parte ĝis hodiaŭ agadas) ankaŭ en la Esperanto-Movado,
oni rajtas diri, ke SUK estis certasence ekstermovadeca
scienca institucio:
|
|
Vielleicht der
erste, ernsthafte Versuch, die Grenzen der Esperanto-Movado in Richtung zu
einem universitären Gebrauch von ILo zu überschreiten, waren die
"Sommeruniver-sitätskurse" (SUK), die
ab 1972 an der Universität Liège (B) stattfanden. Es handelt sich um
mehrere, 1–2-wöchige Kurse in ILo über verschiedene Fächer mit
Abschlussprüfungen. Obwohl, verständlicherweise, sowohl die Wissenschaftler,
die in SUK vortrugen, als auch die Leiter der selbständigen (belgischen)
Gesellschaft, die diese Kursbündel organisierten, größtenteils auch in der
Esperanto-Movado tätig waren (und teils noch heute tätig sind), darf gesagt
werden, dass SUK gewissermaßen eine wissenschaftliche Einrichtung
außerhalb der Movado war:
|
|
(1)
La regularo kaj la aliaj oficialaj tekstoj de SUK ĉiam uzas la nomon
"Internacia Lingvo" anstataŭ la pli
malfrua, tipe movadeca kromnomo "Esperanto".
|
|
(1) Die
Bestimmungen und die anderen offiziellen SUK-Texte benutzen stets den Namen
"Internacia Lingvo" statt des späteren,
für die Movado typischen Zusatznamens "Esperanto".
|
|
(2)
Enhave nek la Esperanto-Movado nek la Internacia Lingvo mem estas precipe
reliefigitaj per la kursoj de SUK, kiuj tamen sen-escepte okazis en ILo.
|
|
(2) Inhaltlich
wurde weder die Esperanto-Movado noch die Internacia Lingvo selbst durch die
SUK-Kurse bevorzugt hervorgehoben; jedoch fanden diese Kurse ausnahmslos in
ILo statt.
|
|
Menciindas ĉi tie, ke la kvina
praformo
de la unua, 1984 aperinta volumo por siatempe planita, enciklopedieca
libroserio de AIS (nome de "Propedeŭtiko
de la Klerigscienco Prospektiva") estis la kursteksto por
klerigkibernetika seminario, kiun la aŭtoro de tiu (kaj de la ĉi prezenca)
teksto gvidis dum SUK 1981.
|
|
Erwähnenswert ist
hier, dass die fünfte Vorgängerfassung des ersten, 1984 erschienenen Bandes
zu einer seinerzeit geplanten, enzyklopädischen Buchreihe der AIS (nämlich
des "Vorkurses zur Prospektiven
Bildungswissenschaft") der Kurstext zu einem bildungskybernetischen
Seminar war, das der Autor jenes (und des gegenwärtigen) Textes bei SUK 1981
leitete.
|
|
2. ILo
kiel ekstermovada sciencolingvo
|
|
2. ILo als Wissenschaftssprache
außerhalb der Movado
|
|
La
kibernetika laborgrupo de la germanlingva klerigteknologia asocio GPI
(siatempe "Gesellschaft für Programmierte Instruktion, nun
"G. f. Pädagogik und Information")
jam 1974 rekomendis ekuzi ILon kadre de la kibernetika pedagogio, post kiam
GPI dum sia simpozio en Wiesbaden (D) en la aprilo de tiu jaro estis
oficialiginta duan kibernetikan laborgrupon, ILUS
("Interlinguistik und Sprachkybernetik.
Ĝia unua gvidanto estis Hermann BEHRMANN, kaj ĝi uzadis du laborlingvojn: la
Germanan kaj ILon.
|
|
Die Arbeitsgruppe
Kybernetik der deutschsprachigen bildungstechnologischen Gesellschaft GPI
(damals "Gesellschaft für Programmierte
Instruktion", jetzt "G. f.
Pädagogik und Information") empfahl schon 1974, mit der Nutzung von ILo
innerhalb der kybernetischen Pädagogik zu beginnen, nachdem die GPI bei
ihrem Symposion in Wiesbaden (D) im April desselben Jahres eine zweite
kybernetische Arbeitsgruppe, ILUS ("Interlinguistik
und Sprachkybernetik") offiziell eingerichtet hatte. Ihr erster Leiter
war Hermann BEHRMANN, und sie benutzte regelmäßig zwei Arbeitssprachen:
Deutsch und ILo.
|
|
La 15an de novembro de la sama jaro Hermann BEHRMANN
fondis en Paderborn (D) kune kun la aŭtoro de la prezenca teksto, kun
profesoro Lothar WEESER-KRELL kaj kun aliaj sciencistoj kaj instruistoj la
EŬROPAn KLUBOn, al kies laborlingvoj apartenas fakte kaj oficiale ILo. Eŭropa
Klubo elektis kiel sian fondoprezidanton Hermann BEHRMANN, al kiu sekvis en
ĉi ofico 1978 la aŭtoro, 1981 Fabrizio PENNACCHIETTI (I), 1983 Wim DeSMET
(B), 1985 Angelos TSIRIMOKOS (GR / B), 1987 Lothar WEESER-KRELL (D), 1989
Karl SCHICK (D). Post ĉi ties subita morto l990.12.13 gvidis la EŭropaKlubon
kiel provizoraj prezidantoj
YASHOVARDHAN
(IND) kaj ARAM Bizhan (IR). Ekde 1996 Siegfried PIOTROWSKI
(D) estas prezidanto de ĉi tiu malgranda sed efikega asocio.
|
|
Am 15. November desselben Jahres gründete Hermann BEHRMANN in Paderborn
(D) zusammen mit dem Autor des gegenwärtigen Textes, mit Professor Lothar
WEESER-KRELL und mit anderen Wissenschaftlern und Lehrern den EUROPAKLUB, zu
dessen Arbeitssprachen tatsächlich und offiziell ILo gehört. Der Europaklub
wählte zu seinem Gründungspräsidenten Hermann BEHRMANN, auf welchen in diesem
Amt 1978 der Autor, 1981 Fabrizio PENNACCHIETTI (I), 1983 Wim DeSMET (B),
1985 Angelos TSIRIMOKOS (GR / B), 1987 Lothar WEESER-KRELL (D), 1989 Karl
SCHICK (D) folgten. Nach dessen plötzlichem Tod 1990.12.13 leiteten den
EuropaKlub als vorläufige Präsidenten YASHOVARDHAN (IND / D) und ARAM Bizhan
(IR / D). Seit 1996 ist Siegfried PIOTROWSKI (D) Präsident dieser kleinen
aber äußerst wirksamen Vereinigung.
|
|
EŭropaKlubo, kiu aktivas en la kampoj kulturpolitika,
lingvopedagogia kaj scienca, okazigis 1976 .07.16–30 en Primošten
(siatempe YU,
nun HR) "Internaciajn
Somerajn Universitatajn Semajnojn" (ISUS), dum kiuj okazis kursoj kaj
prelegoj en ses laborlingvoj: aŭ oni senpere prelegis en ILo, aŭ okazis
traduko el la Angla, Franca, Germana, Kroata aŭ Itala en ILon. Rektoro de
ISUS kaj dekano de ties ekonomika kaj jurscienca fakultato estis Aleksandar
HRSTIC de la ekonomika altlernejo en la proksima urbo Split (nun HR);
vicrektoro kaj dekano de la fakultato pri klerigscienco, kibernetiko kaj
interlingvistiko (laŭ la nombro de la kursoj kaj de la partoprenantoj la plej
granda fakultato) fariĝis la aŭtoro. A. JONES de la universitato de Leuven
(B) transprenis la dekanan rolon por la fakultato pri natur-, inĝenier- kaj
medicinaj sciencoj, Siegfried MASER, siatempe Braunschweig (D) la dekanecon
de la fakultato pri estetiko kaj literaturscienco. Silvio CECCATO, Milano
(I), akceptis gvidi la kvinan ISUS-fakultaton: Bazteorio kaj Formalscienco.
Krome prelegis dum ISUS i.a. la profesoroj Miloš
LÁNSKÝ,
Vladimir MUŽIĆ
Oton PANCER kaj SZERDAHELYI
Istvan. La kadra temo estis "Ekonomiaj rilatoj kaj scienca kunlaboro en plurlingva Eŭropo".
La eldonejo LEUCHTTURM / ZEBISCH KG aperigis per du kolektlibroj el la klerigkibernetika-interlingvistika
fakultato dulingve grandan parton de la kursmaterialoj kaj prelegtekstoj
de ISUS. 1978 aperis la dua eldono de "Klerigo
kaj Prikalkulado", kompilita kaj aperigita kiel laborpresaĵo jam
ĝustatempe antaŭ ISUS fare de Hermann BEHRMANN kaj Spomenka
ŠTIMEC.
1979
sekvis la "Enkonduko en la Interlingvistikon",
kompilita fare de Tarzio CARLEVARO kaj Günter
LOBIN. La prateksto de la supre menciita "Propedeŭtiko de la Klerigscienco
Prospektiva" troviĝas en "Klerigo
kaj Prikalkulado". (La prakteksto estis 1993 kune kun ĉi tiu
Propedeŭtiko represata en la volumo
7 de la fontarkolekto "Kybernetische Pädagogik
/ Klerigkibernetiko".)
|
|
Der EuropaKlub,
dessen Tätigkeit sich in die Bereiche von Kulturpolitik, Sprachpädagogik und
Wissenschaft erstreckt, veranstaltete 1976.07.16–30 in
Primošten
(damals YU, nun
HR) "Internationale
Sommer-Universitätswochen" (ISUS), während welcher Kurse und Vorträge in
sechs Arbeitssprachen stattfanden: entweder trug man unmittelbar in ILo vor,
oder es wurde aus Englisch, Französisch, Deutsch, Kroatisch oder Italienisch
in ILo übersetzt. ISUS-Rektor und Dekan ihrer wirtschafts- und
rechtswissenschaftlichen Fakultät war Aleksandar HRSTIC von der
Wirtschaftshochschule der nahen Stadt Split (heute HR); Vizerektor und Dekan
der Fakultät für Bildungswissenschaft, Kybernetik und Interlinguistik (sie
war nach Zahl der Kurse und der Teilnehmer die größte Fakultät) wurde der
Autor. A. JONES von der Universität Leuven (B) übernahm die Dekansrolle für
die Fakultät für Naturwissenschaften, Ingenieurwissenschaften und Medizin,
Siegfried MASER, damals Braunschweig (D) das Dekanat der Fakultät für
Ästhetik und Literaturwissenschaft. Silvio CECCATO, Mailand (I), stimmte zu,
die fünfte ISUS-Fakultät zu leiten: Grundlagentheorie und Formalwissenschaft.
Außerdem sprachen im Verlauf der ISUS u.a. die Professoren
Miloš
LÁNSKÝ,
Vladimir MUŽIĆ,
Oton PANCER und SZERDAHELYI
Istvan.
Das Rahmenthema
war "Wirtschaftsbeziehungen und
wissenschaftliche Zusammenarbeit in einem mehrsprachigen Europa." Der
Verlag LEUCHTTURM / ZEBISCH KG brachte einen großen Teil der Kursunterlagen
und Vortragstexte von ISUS durch zwei Sammelbände aus der
bildungskybernetisch-interlinguistischen Fakultät zweisprachig heraus. 1978
erschien die zweite Auflage von "Bildung
und Berechnung / Klerigo kaj Prikalkulado" – Hermann BEHRMANN und
Spomenka
ŠTIMEC
hatten den Band
in einer Arbeitsausgabe schon rechtzeitig vor ISUS zusammengestellt und
herausgegeben. 1979 folgte die "Einführung
in die Interlinguistik / Enkonduko en la Interlingvistikon",
zusammengestellt von Tarzio CARLEVARO und Günter LOBIN. Die Urfassung der
oben erwähnten Schrift "Propedeŭtiko
de la Klerigscienco Prospektiva
/ Vorkurs zur
prospektiven Bildungswissenschaft" findet sich in
"Bildung und Berechnung / Klerigo kaj Prikalkulado". (Die
Urfassung wurde 1993 zusammen mit diesem Vorkurs
nachgedruckt in Band 7 der Quellensammlung
"Kybernetische Pädagogik
/ Klerigkibernetiko".)
|
|
ISUS fariĝis laŭ pluraj vidpunktoj
la imitmodelo por la Sanmarinaj Universitataj Sesioj (SUS), kies unuan
okazigis 1983.12.27 – 1984. 01.06 denove EŭropaKlubo (ĉifoje kunlabore kun la
koncernata sanmarina ministerio). Plie: inter la rektoro de ISUS kaj la
aŭtoro okazis detalaj interkonsiliĝoj ne nur pri daŭrigado de ISUS en Primošten,
sed eĉ pri la kreo de portanta, universitateca organizo, celanta ŝtatan
agnoskon en la tiama Jugoslavio.
|
|
ISUS wurde hinsichtlich mehrerer Gesichtspunkte
zum Vorbildmodell für die Sanmarinesischen Universitären Studientagungen
(SUS), deren erste 1983.12.27 – 1984.01.06 wiederum vom EuropaKlub veranstaltet
wurde (diesmal in Zusammenarbeit mit dem zuständigen sanmarinesischen Ministerium).
Mehr noch: zwischen dem Rektor der ISUS und dem Autor fanden detaillierte Beratungen
nicht nur über eine Fortsetzung der ISUS in Primošten
statt,
sondern sogar über die Schaffung einer universitären Trägerorganisation mit
dem Ziel staatlicher Anerkennung im damaligen Jugoslawien.
|
|
La enfiltriĝo de ILo en ne-Esperantistajn sciencajn
rondojn plirapidiĝis post ISUS – unuavice la enfiltriĝo en kibernetikajn
kongresojn, asociojn kaj revuojn. Oni trovas superrigardon sur la paĝoj 3 – 8
de la internacilingva parto de la aktoj de la IXa Internacia Kongreso de Kibernetiko en Namur (B) 1980:
"Lingvokibernetiko", kompilita fare
de H. G. FRANK,
YASHOVARDHAN kaj B. FRANK-BÖHRINGER.
La libro aperis ankaŭ kiel kromvolumo 1982 de
GrKG/Humakybernetik,
revuo, kiu ekde tiu jaro aperadas kvarlingve kaj
ekde 1983 regule publikigadas la dokumentojn pri la evoluo de AIS.
|
|
Das Einsickern von
ILo in nicht-Esperantistische Wissenschaftskreise beschleunigte sich nach
ISUS – vor allem das Einsickern in kybernetische Tagungen, Vereinigungen und
Zeitschriften. Einen Überblick findet man auf den Seiten 3 – 8 des
internationalsprachigen Teils der Akten des IX. Internationalen
Kybernetik-Kongresses in Namur (B) 1980: "Lingvokibernetiko
/ Sprachkybernetik", herausgegeben von H. G. Frank, YASHOVARDHAN und B.
FRANK-BÖHRINGER. Das Buch erschien auch als Beiband 1982 der GrKG /
Humankybernetik, einer Zeitschrift, die seit jenem Jahr viersprachig
erscheint und seit 1983 regelmäßig die Dokumente über die Entwicklung der AIS
veröffentlicht.
|
|
Aparte indas mencii ĉi tie la
"Internacian Sciencan Simpozion", kiun kunorganizis sub la
aŭspicoj de l' Association
Internationale de Cybernétique
(AIC) EŭropaKlubo 1979. 04.13–18 en Marilia (BR). Ĉar ĉi tiu simpozio, kies
aktoj bedaŭrinde neniam aperis (detalan raporton oni trovas en Eŭropa Dokumentaro
22, 1979), fariĝis mejlŝtono ĉe la vojo al AIS. Oficialaj lingvoj estis ILo
kaj la loke oficiala, t.e. la portugala lingvo. Ses de la sep siatempaj
estraranoj de EŭropaKlubo partoprenis kaj prelegis: krom la aŭtoro, kiu
estis siatempe prezidanto, la kolegoj Fabrizio PENNACCHIETTI (I), Eoin
O'Carra (IRL), Paul NEERGAARD (DK), Wim DeSMET (B) kaj la AIC-prezidanto George
R. BOULANGER (B), kiu estis siatempe (apud PENNACCHIETTI) unu el la du
deĵorantaj vicprezidantoj de EŭropaKlubo.
|
|
Einer besonderen Erwähnung wert ist hier das
"Internationale Wissenschaftliche Symposion", das unter der
Schirmherrschaft der Association
Internationale de Cybernétique (AIC) der EuropaKlub 1979.04.13-18 in Marilia
(BR) mitveranstaltete. Denn dieses Symposium, dessen Akten leider nie
erschienen (einen detaillierten Bericht findet man in Eüropa Dokumentaro 22, 1979),
wurde zu einem Meilenstein am Weg zur AIS. Offizielle Sprachen waren ILo und
die am Ort amtliche, nämlich die portugiesische Sprache. Sechs der sieben
damaligen Vorstandsmitglieder des EuropaKlub nahmen teil und hielten
Vorträge: außer dem Autor, der damals Präsident war, die Kollegen Fabrizio
PENNACCHIETTI (I), Eoin O'CARRA (IRL), Paul NEERGAARD (DK), Wim DeSMET (B)
und der Präsident der AIC, George R. BOULANGER (B), welcher damals (neben
PENNACCHIETTI) einer der beiden amtierenden Vizepräsidenten des EuropaKlub
war.
|
|
BOULANGER, tiam jam 70jaraĝa, estis eklerninta ILon
cele la partoprenon en la simpozio de Marilia, konvinkiĝis pri la utileco de
ĉi tiu lingvo por la scienca komunikado, kaj sukcesis en sia kvalito de
prezidanto de AIC akceptigi ILon kiel trian kongreslingvon (post la Franca
kaj la Angla) de la
IXa Internacia
Kongreso pri Kibernetiko en Namur (B) 1980.09.08-13. La samrangeco
speguliĝis en la tiam elektita nova estraro de AIC: po tri elektitoj venis
el la franca kaj el la angla lingvoregionoj, la tri aliaj – Fabrizio
PENNACCHIETTI (I), Osvaldo SANGIORGI (BR) kaj la aŭtoro – reprezentis en la
estraron la "trian lingvo-mondon" kaj uzadis por sciencaj celoj i.a. ankaŭ
ILon. Entute kvin de la naŭ
AIC-estraranoj, inkluzive la reelektitan prezidanton BOULANGER, estis membroj
de EŭropaKlubo. (Vd. krom la jam menciita internacilingva parto de la
kongresaktoj ankaŭ la detalan raporton en Eŭropa Dokumentaro 26/27,
aprilo/septembro 1980.) –
|
|
BOULANGER, damals
schon 70jährig, hatte ILo mit dem Ziel zu lernen begonnen, am Symposion in
Marilia teilzunehmen, überzeugte sich von der Nützlichkeit dieser Sprache für
die wissenschaftliche Kommunikation und setzte sich als AIC-Präsident
erfolgreich für die Annahme von ILo als dritter Kongresssprache (nach
Französisch und Englisch) des IX. Internationalen Kybernetik-Kongresses in
Namur (B) 1980.09.08-13 ein. Die Gleichrangigkeit spiegelt sich im damals
gewählten neuen Vorstand der AIC wieder: je drei Gewählte kamen aus dem
französischen und dem englischen Sprachraum, die drei anderen – Fabrizio PENNACCHIETTI
(I), Osvaldo SANGIORGI (BR) und der Autor – vertraten im Vorstand die "dritte
Sprachwelt" und pflegten für wissenschaftliche Zwecke u.a. auch ILo zu
benutzen. Insgesamt fünf der neun AIC-Vorstandsmitglieder, einschließlich
des wiedergewählten Präsidenten BOULANGER, waren Mitglieder des EuropaKlub.
(Vgl. außer dem schon erwähnten internationalsprachigen Teil der
Kongressakten auch den ins Einzelne gehenden Bericht in Eüropa Dokumentaro
26/27, April/September 1980.) –
|
|
Oni ne subtaksu en la retrospektivo la meriton de Georges
R. BOULANGER por la kreskanta ekstermovada uzado de ILo – merito, kiun la
Esperanto-movado agnoskis per aplaŭdo, kiun li ricevis 1982 .07.25 (kvar
semajnojn antaŭ sia subita morto la 23an de aŭgusto) kiel honora gasto dum
la inaŭguro de la 67a UK en Antwerpen (B). AIC ja estis la unua internacia,
scienca asocio ekstermovada, kiu oficiale ekuzis ILon kiel kongreslingvon.
(EŭropaKlubo ne ne nur aktivas en la scienca kampo. SUK okazis – izolite de
la ne-parolantaro de la Internacia Lingvo – nur per kursoj.) Tio rompis
tabuojn. Tri, kun la fondohistorio de AIS interplektitaj eventoj de la
sekvintaj jaroj ĉi tion evidentigas.
|
|
Man darf im Rückblick das Verdienst von Georges R.
BOULANGER um den wachsenden Gebrauch von ILo außerhalb der Movado nicht
unterschätzen – ein Verdienst, das die Esperanto-Bewegung durch den Beifall
anerkannte, den BOULANGER 1982.07.25 (vier Wochen vor seinem plötzlichen Tod
am 23. August) als Ehrengast bei der Eröffnung des 67. UK in Antwerpen (B)
erhielt. Die AIC war ja die erste internationale wissenschaftliche
Gesellschaft außerhalb der Movado, die offiziell ILo als Kongresssprache zu
benutzen begann. (Der EuropaKlub ist nicht nur im Bereich der Wissenschaft
tätig. SUK fand – isoliert von den Nicht-Sprechern der Internacia Lingvo
–
nur durch Kurse statt.) Dies brach Tabus. Drei mit der Gründungsgeschichte
der AIS verwobene Ereignisse der Folgejahre machen dies offenkundig.
|
|
1. La plej tradiciriĉa germanlingva kibernetika revuo,
GrKG/Humankybernetik,
estis ja jam kuraĝinta, publikigi ekde sia jarvolumo
16 (1975) planlingvajn resumojn (preskaŭ senescepte en ILo vortigitajn),
sed nur en alikolora aldonaĵo "Homo kaj
Informo". Maljam ekde sia jarvolumo 23 (1982) ĝi publikigadas
artikolojn kaj
resumojn krom en la Germana
ankaŭ "en la tri laborlingvoj de AIC.
|
|
1. Die
traditionsreichste deutschsprachige Kybernetikzeitschrift,
GrKG/Humankybernetik, hatte zwar
schon gewagt, ab ihrem Jahrgang 16 (1975) plansprachliche (fast
ausschließlich in ILo getextete) Kurzfassungen zu veröffentlichen, jedoch
lediglich in einer andersfarbigen Beilage
"Homo kaj Informo". Erst seit ihrem Jahrgang 23 (1982)
veröffentlicht sie Beiträge und Knapptexte außer in Deutsch auch
"in den drei Arbeitssprachen der AIC".
|
|
2. Ĉi
tiuj tri "AIC-lingvoj" – krom eventuale la kongresloke oficiala lingvo -
fariĝis ankaŭ la laborlingvoj de ĝemela asocio de AIC: de la
Tutmonda Asocio pri Kibernetiko,
Informadiko kaj Sistemiko (TAKIS), kies fondo estis decidata 1983.08.27
en Namur (B) je la fino de la
Xa
Internacia Kongreso pri Kibernetiko, kaj kiu estis
registrata – post elekto de la direktoro de la siatempa sanmarina Instituto
pri Kibernetiko, Aureliano CASALI, kiel fondoprezidanto – en San Marino komence
de januaro 1984 dum la unua SUS. (Vidu la raporton en GrKG/H 25/1, 1984, kaj
pri la intertempa laboro de ĉi tiu asocio la raporton de ĝia nuntempa
prezidanto Dan
MAXWELL
en la TAKIS-mondkongreslibro "Lingvo
kaj Kibernetiko", kiun li aperigis 1994 ĉe Kava-Pech en Praha.)
|
|
2. Diese drei
"AIC-Sprachen" wurden – gegebenenfalls außer der am Tagungsort offiziellen
Sprache – auch die Arbeitssprachen der Zwillingsvereinigung der AIC: der
Tutmonda Asocio pri Kibernetiko, Informadiko kaj Sistemiko
(TAKIS), deren Gründung
1983.08.27 in Namur (B) am Ende des X. Internationalen Kybernetik-Kongresses
beschlossen, und die – nach Wahl des Direktors des damaligen sanmarinesischen
Instituts für Kybernetik, Aureliano CASALI, zum Gründungspräsidenten – in San
Marino anfangs Januar 1984 während der ersten SUS registriert wurde. (Vgl.
den Bericht in GrKG/H 25/1, 1984, und zur seitherigen Arbeit dieser
Vereinigung den Bericht ihres derzeitigen Präsidenten Dan MAXWELL im
TAKIS-Weltkongressband "Lingvo kaj
Kibernetiko", den er 1994 bei Kava-Pech in Prag herausgab.)
|
|
3. La lingvopolitika decido de AIC influis ankaŭ
senpere la lingvopolitikon de AIS. Por ĉi tiu la sanmarina registaro
antaŭvidis en sia decidprotokolo 3422 de 1983.05.19 / 1682pfR krom la Itala
"ankaŭ la oficialajn lingvojn de UNESKO kaj
la Lingvon Internacian (Esperanto)"; flanke de la interesitaj sciencistoj
antaŭe nur ILo estis proponita kiel oficiala lingvo. Dum la unua
interkonsiliĝo de sespersona delegacio de EŭropaKlubo kun la sanmarina ministrino
pri klerigo kaj kulturo, Fausta MORGANTI, 1983.07.11, Aureliano CASALI
instigis al la saĝa kompromiso, uzadi en AIS (krom la Itala kiel la landa
lingvo) ĉiujn laborlingvojn de AIC. Montriĝis malmultajn semajnojn poste, ke
ankaŭ la sanmarina registaro (sen konsidero de la decido de AIC) estis
celinta precize ĉi tiujn kvar lingvojn, ne ankaŭ la Araban, Ĉinan, Hispanan
kaj Rusan – UNESKO-lingvojn, en kiujn la interesitaj sciencistoj en sia
statutpropono de 1983.09.25 / 1683 pfR estis tradukintaj, respektante la
registaran decidon, la nomon de la fondota akademio. – Sed reen al ĝia
prahistorio!
|
|
3. Der
sprachpolitische Beschluss der AIC beeinflusste die Sprachpolitik der AIS
auch unmittelbar. Für diese sah die sanmarinesische Regierung in ihrem Beschlussprotokoll
3422 von 1983.05.19/1682 nach Gründung der Republik von San Marino außer
Italienisch "auch die offiziellen
Sprachen der UNESCO und die Internacia Lingvo (Esperanto)" vor; von
Seiten der interessierten Wissenschaftler war zuvor nur ILo als offizielle
Sprache vorgeschlagen worden. Während der ersten Beratung einer sechsköpfigen
Delegation des EuropaKlub mit der sanmarinesischen Ministerin für
Volksbildung und Kultur, Fausta MORGANTI, 1983.07.11, regte Aureliano CASALI
eine weise Kompromisslösung an, nämlich in der AIS (außer Italienisch als der
Landessprache) alle Arbeitssprachen der AIC zu benutzen. Es zeigte sich
wenige Wochen später, dass auch die sanmarinesische Regierung – ohne sich mit
dem Beschluss der AIC beschäftigt zu haben – genau diese vier Sprachen im
Auge hatte, nicht auch Arabisch, Chinesisch, Spanisch und Russisch –
UNESCO-Sprachen, in welche die interessierten Wissenschaftler in ihrem
Statutvorschlag von 1983.09.25 / 1683 nGrR zur Befolgung des Beschlusses der
Regierung den Namen der zu gründenden Akademie übersetzt hatten. – Aber
zurück zu ihrer Vorgeschichte!
|
|
3. La
evoluo de AIS ĝis la oficiala fondo.
|
|
3. Die Entwicklung der AIS bis
zur offiziellen Gründung.
|
|
Du
motivoj – esence diversaj, kvankam ne hazarde interligitaj per la agintaj
sciencistoj – kondukis al la propono, krei la Akademion Internacian de la
Sciencoj:
|
|
Zwei – wesentlich
verschiedene, obwohl nicht zufällig durch die beteiligten Wissenschaftler verknüpfte
– Beweggründe führten zum Vorschlag, die Internationale Akademie der
Wissenschaften zu gründen:
|
|
(1)
La ILo-parolantaro bezonas stabiligan sciencan (pli ĝenerale: kulturan)
centron.
|
|
(1) Die
ILo-Sprecher benötigen ein stabilisierendes wissenschaftliches (allgemeiner:
kulturelles) Zentrum.
|
|
(2) La kibernetiko kiel nova
kaj ankoraŭ malgranda (kvankam per sia informadika branĉo rapide kreskanta)
sciencogrupo bezonas internacinivelan agnoskon kaj institucian stabiligon.
|
|
(2) Die Kybernetik als neue und noch kleine
(obgleich durch ihren informatischen Zweig rasch wachsende)
Wissenschaftsgruppe benötigt Anerkennung auf internationaler Ebene und eine
institutionelle Stabilisierung.
|
|
La
unuan motivon kontentigas la artikolo 4 de la AIS-statuto, la duan la
strukturigo de AIS en ses sciencajn sekciojn, el inter kiuj la kibernetiko
troviĝas kiel memstara sciencogrupo inter la natursciencoj kaj la prihomaj
sciencoj.
|
|
Das erste Motiv
befriedigt der Artikel 4 des AIS-Statuts, das zweite die Strukturierung der
AIS in sechs Wissenschaftssektionen, wobei die Kybernetik sich als
selbständige Wissenschaftsgruppe zwischen den Naturwissenschaften und den
Humanwissenschaften befindet.
|
|
La unua propono, krei internacian
universitaton internacilingvan en San Marino ekestis tie en la
septembro 1979 pro amika kunveno de kelkaj membroj de EŭropaKlubo en privata
medio (Albino CICCANTI, Rino FANTINI, gastigantino Marina MICHELOTTI,
Fabrizio PENNACCHIETTI kaj la aŭtoro). La aŭtoro, kiu estis vizitinta la
unuan fojon la Respublikon de San Marino, estis preleginta en ILo (kun itala
traduko fare de Fabrizio PENNACCHIETTI) pri la propedeŭtika valoro de la
ILo-instruado en la elementa lernejo dum itallingva kongreso pri
"Scuola dell'Infanzia e nuovi contenuti educativi"
– Aureliano CASALI prezidis en la kongrespalaco. Post la malsukcesa klopodo
daŭrigi la iniciaton de ISUS en la siatempa Jugoslavio, la supozo estis
aloga, ke nur en malgranda ŝtato sen jam rigidiĝinta scienca instituciaro
estas reala ŝanco, reekflamigi la Primoštenan
torĉon.
|
|
Der erste
Vorschlag, eine internationale und internationalsprachige
Universität in San Marino zu gründen,
entstand dort im September 1979 aufgrund eines freundschaftlichen
Beisammenseins einiger Mitglieder des EuropaKlub in privatem Rahmen (Albino
CICCANTI, Rino FANTINI, Gastgeberin Marina MICHELOTTI, Fabrizio PENNACCHIETTI
und der Autor). Der Autor, der seinerzeit zum erstenmal die Republik von San
Marino besuchte, hatte in ILo (mit Übersetzung ins Italienische durch
Fabrizio PENNACCHIETTI) über den propädeutischen Wert des ILo-Unterrichts in
der Grundschule bei einem italienischsprachigen Kongress über
"Scuola dell'Infanzia e nuovi contenuti
educativi" vorgetragen – Aureliano CASALI hatte im Kongresspalast den
Vorsitz. Nach den erfolglosen Bemühungen, im damaligen Jugoslawien die
Initiative der ISUS fortzusetzen, war die Unterstellung verlockend, nur in
einem kleinen Staate ohne ein schon erstarrtes Netz wissenschaftlicher
Einrichtungen bestehe eine reale Chance, die Fackel von Primošten
erneut zu
entzünden.
|
|
Maljam 1981-08-18 la aŭtoro, feriumante en Braunlage
(D), skribis kiel vicprezidanto de EŭropaKlubo (PENNACCHIETTI estis
intertempe fariĝinta ties prezidanto) kaj estro de ties scienca konsilantaro al
la gimnazia profesorino Marina MICHELOTTI mane la jenan leteron (en ILo):
|
|
Erst 1981-08-18
schrieb der Autor aus Braunlage (D), wo er Urlaub machte, als Vizepräsident
des EuropaKlub (PENNACCHIETTI war inzwischen Präsident geworden) und als
Vorsitzender von dessen wissenschaftlichem Beirat an die Gymnasialprofessorin
Marina MICHELOTTI handschriftlich folgenden Brief (in ILo):
|
|
En via
kvalito kiel delegitino de Eŭropa Klubo por Sanmarino mi
petas vin, preni kontakton provizoran
(1) kun
la ministrino pri kulturaj aferoj de via respubliko
(2) kun la direktoro de la
kibernetika instituto, inĝ. Casali
pro la jenaj proponoj, kiujn mi volonte (post reveno al Paderborn
la 29an de aŭgusto) ripetos sur oficiala papero aŭ de mia instituto aŭ de
Eŭropa Klubo en germana aŭ internacia (...) lingvo, se tio utilas! (Momente la
lingvaj baroj estas tro altaj por miaj senperaj kontaktoj!)
Mi estis 3 semajnojn en sudameriko ... Ĉi-okaze mi ankaŭ
informiĝis en Barra Mansa (Brazilo) – ... – pri la tiea privata universitato
(fondita antaŭ 14 jaroj, momente 3 600 gestudentoj en 6 fakultatoj) kaj la kun
ĝi ligita radio- kaj televidstacio. Tio, kune kun miaj antaŭaj interparoloj kun
prof. d-ro Valentinuzzi (direktoro de la kibernetika instituto de Buenos Aires)
kaj prof. d-ro Osvaldo Sangiorgi (kibernetikisto de la universitato de São
Paulo kaj direktoro de la pedagogia sekcio de la ŝtata
televido de São
Paulo) – ambaŭ estas ital-lingvanoj!
-, plifortigis mian konvinkon, ke estus utile kaj eble, ke la kibernetikaj
institutoj en San Marino, Paderborn, Berlin, Buenos Aires ktp. kunlabore kreus
en San Marino "postgradan" universitaton (t.e. por studintoj, kiuj celas
doktoriĝon en aplikadkampoj de kibernetiko) en 1983, do en la jaro de la 25a
datreveno de la fondiĝo de la Internacia Kibernetika Asocio kaj en la jaro de
ties
X-a mondkongreso (kiu povus
translokiĝi al San Marino!). Tiel diversaj internaciaj sciencaj
kunlaborprojektoj, en kiuj partoprenas i.a. la universitatoj kaj esplorcentroj
en Budapest, Paderborn, Berlin, Flensburg, Buenos Aires, São
Paulo, Rio kaj – ek de nun! – eĉ Pekino, povus ricevi
geografian centron, pli neŭtralan ol ĝis nun estis Paderborn. Oni povas limigi
tian "Internacian Universitaton" al jare 2 – 4 semajnaj kursoj kaj tiucele
ekzemple translokigi la ĝisnunajn SUK (= Someraj Universitataj Kursoj) de la
universitato de Lieĝo (Belgio) ekde 1983 al San Marino (mi mem en julio ĉijara
estis SUK-preleganto). Aŭ, aliflanke, oni povas laŭeble forte pligrandigi la
aktivecojn de tia "Internacia Universitato San Marino" iel analogie al la
modelo de Barra Mansa, sed plejgrandparte kun profesoroj, kiuj ĉefe apartenas
al naciaj universitatoj de pluraj landoj de la unua, dua kaj tria mondoj (tiel
ke ne necesas salajri ilin); en tiu kazo la Internacia Universitato povus
fariĝi teleuniversitato por fakoj de internacia intereso.
Mi ŝatus – laŭeble en la
ĉeesto de la nuna prezidanto de Eŭropa Klubo, prof. d-ro Pennacchietti – pli detale
prezenti tiujn proponojn (kiujn mi en praformo jam estas skribinta al San
Marino antaŭ 2 jaroj) al la ministrino por kulturaj aferoj kaj al kolego Casali
antaŭ la estrarkunsido de la Internacia Kibernetika Asocio, kiu okazos meze de
oktobro en Namur (mi estas – krom Pennacchietti, Torino, kaj Sangiorgi, São
Paulo, – unu el la vicprezidantoj ekster la angla kaj
franca lingvoregionoj!). Tiel eblus la decido, okazigi la
X-an
kibernetikan mondkongreson 1983 en San Marino, kaj ellabori pli detalan, skriban
projekton – eble prezentotan al UNESKO – dum la Novembra Renkontiĝo en
Paderborn. Se la ebloj principe interesas la sanmarinan flankon, mi petas pri 2
– 3 datproponoj por vizito (proprakosta) de mi kaj eble de kolego
Pennacchietti.
|
|
La
letero kondukis al la jena (itallingva) telegramo, kiun la aŭtoro ricevis la
30an de oktobro 1981:
|
|
Der Brief führte
zu folgendem Telegramm (in italienischer Sprache), das der Autor am 30.
Oktober 1981 erhielt:
|
|
PER DISCUTERE CONTENUTI
PROPOSTI TRAMITE LETTERA DEL 18 AGOSTO C.A. INVIATA ALLA PROF.SSA MARINA
MICHELOTTI EK, POSSIBILE INCONTRO DAL 15 AL 25 NOVEMBRE, PREVIA CONFERMA
TELEGRAFICA O TELEFONICA CORDIALMENTE IL DEPUTATO FAUSTA MORGANTI
|
|
La
interparolado okazis merkredon la 25an de novembro 1981 en la oficejo
de la ministrino. Per dankletero
de 1981.11.30 la aŭtoro informis ŝin (en la Germana, lingvo kiun ŝi regas
kiel ĉifaka gimnazia profesorino):
|
|
Die Besprechung
fand am Mittwoch, dem 25. November 1981 im Dienstzimmer der Ministerin statt.
Durch ein Dankschreiben vom 1981.11.30 informierte sie der Autor (in Deutsch,
einer Sprache, die sie als Gymnasialprofessorin dieses Faches beherrscht):
|
|
...
Vereinbarungsgemäß habe ich mich umgehend an die Arbeit gemacht und
den beigefügten Text sowie den Rundbrief verfaßt; beides geht morgen an
zunächst 15 west- und osteuropäische, nord- und südamerikanische und
asiatische Professoren. Aufgrund der Rückmeldungen und aufgrund einer schon
vorliegenden Ergänzungsliste werde ich vor Weihnachten noch an mindestens 20
weitere Kollegen schreiben. ...
|
|
La
menciita cirkulero de la sama tago komencas jene:
|
|
Der erwähnte
Rundbrief vom selben Tag beginnt wie folgt:
|
|
Kune kun prof. d-ro F. Pennacchietti (kiel prezidanto
de Eŭropa Klubo) mi (kiel estrarano por politika agado) interparolis pasintan
merkredon kvar horojn en San Marino kun la "Deputato" (t.e. ministrino) d-rino
Fausta Morganti kaj kun la sanmarina ambasadorino ĉe UNESKO, d-rino Edith
Tamagnani, pri la kunmetita projekto ("ILU"), pri kiu mi informas konfide vin
same kiel la aliajn universitatajn (eks-)profesorojn en Eŭropa Klubo, pri
kiuj mi konjektas, ke ili estas aŭ estis plenrajtaj universitataj profesoroj
(en la senco de la rajto, prijuĝi laboraĵojn celantajn docentiĝon aŭ
doktoriĝon aŭ diplomiĝon resp. magistriĝon) kaj ĝis nun konas ILon almenaŭ
tiomgrade, ke ili povus prijuĝi tiulingvajn tekstojn
en la propra fako kaj kapablas kompreni fakan prelegen en ĉi tiu lingvo.
|
|
La
adresitoj estis demandataj pri ilia preteco kaj tempa eblo kune
"detale ellabori la projekton surloke"
kaj ĉi okaze fari "publikan prelegon
... laŭeble en rilato al la kibernetiko (ĉar la ununura scienca institucio de
la ŝtato San Marino estas ties Instituto pri Kibernetiko, kiu fariĝos ĝermo
kaj administracia centro de la proponota Internacia Libera Universitato San
Marino)". La adresitoj estis krome petataj, proponi invitindajn
"plenrajtajn, lingve kapablajn
universitatajn profesorojn ekster EŭropaKlub". La aŭtoro aldonis kun sama
dato unupaĝan projektskizon (la unuan teks-ton represitan en la parto 3).
|
|
Die Angeschriebenen wurden über ihre Bereitschaft
und zeitliche Möglichkeit befragt, gemeinsam
"im Einzelnen vor Ort das Vorhaben auszuarbeiten" und bei dieser
Gelegenheit "einen öffentlichen Vortrag
... möglichst mit Bezug zur Kybernetik zu halten (denn die einzige
wissenschaftliche Einrichtung des Staates San Marino ist dessen Institut
für Kybernetik, das Keimzelle und Verwaltungszentrum der vorzuschlagenden
Internationalen Freien Universität San
Marino sein wird)". Die
Angeschriebenen wurden außerdem gebeten, einladenswerte
"vollberechtigte, sprachlich befähigte Universitätsprofessoren
außerhalb des EuropaKlub" zu benennen. Der Autor fügte mit selbem Datum
eine Projektskizze (den ersten in Teil 3 nachgedruckten Text) im Umfang einer
Seite bei.
|
|
La
cirkuleron de 1981.11.30 kune kun la projektskizo ricevis poste kun akompana
letero ankaŭ 28 aliaj profesoroj el la tri siatempaj eŭropaj ŝtataroj (Eŭropa
Komunumo [la nuna Eŭropa Unio], Konsilantaro pri reciproka ekonomia helpo,
Eŭropa Asocio por Libera Komerco), el Ĉinio, el Usono kaj el Sudameriko. La
akompana letero de 1981 .12.23 tekstis jene:
|
|
Das Rundschreiben
vom 1981.11.30 zusammen mit der Projektskizze erhielten später mit einem
Begleitbrief auch 28 andere Professoren aus den drei damaligen europäischen
Staatsgruppierungen (Europäische Gemeinschaft [die heutige Europäische
Union], Rat für gegenseitige Wirtschaftshilfe, Europäische
Freihandels-Assoziation), aus China, aus den USA
und aus Südamerika. Der Begleitbrief von 1981.12.23 hatte folgenden Wortlaut:
|
|
Kara kolego,
antaŭ nelonge mi jam sendis
la kunmetitajn leteron kaj informilon al la universitataj profesoroj, kiuj
estas membroj de Eŭropa Klubo. Mi opinias, ke la enhavo ankaŭ por vi povas
esti interesa. Do, bv. pritrakti la leteron – kvankam iom malfrue – esti
sendita ankaŭ al vi. Mi ĝojus ricevi de via flanko pozitivan respondon!
Kun plej afablaj bondeziroj
por la jaro 1982
sincere via
prof. d-ro Helmar FRANK
|
|
1981.12.26
la aŭtoro informis la ministrinon Fausta MORGANTI:
|
|
1981.12.26
informierte der Autor Ministerin Fausta MORGANTI:
|
|
|
|